Historia

TEATR FREDRY MA HISTORIĘ

Teatr im. Aleksandra Fredry powstał dzięki społecznej inicjatywie Sekcji Teatralnej Towarzystwa Przyjaciół Gniezna, a jego siedzibą stał się budynek kina „Słońce” przy ul. Chrobrego. Teatr zainaugurował swą działalność 1 maja 1946 inscenizacją komedii Józefa Korzeniewskiego STARY KAWALER w reżyserii Henryka Barwińskiego, swego pierwszego kierownika artystycznego. Pod koniec lat czterdziestych Teatr upaństwowiono, a od 1955 roku, jako jedyna profesjonalna scena dramatyczna w kraju, nosi imię Aleksandra Fredry.

Przez 45 lat Teatr funkcjonował jako scena objazdowa. W roku 1991, po zakończeniu trwającej 5 lat przebudowy obiektu, stał się placówką wyłącznie stacjonarną. Jego powtórnym narodzinom w dniu 17 maja 1991 roku towarzyszył Henryk Tomaszewski, światowej sławy mim, tancerz, choreograf, reżyser, założyciel i wieloletni dyrektor Wrocławskiego Teatru Pantomimy, który wraz z ówczesnym dyrektorem Teatru im. A. Fredry Tomaszem Szymańskim otworzył nowy rozdział w działalności gnieźnieńskiej sceny, znaczony kilkuletnią owocną współpracą Gniezna i Wrocławia. Wtedy to powstały tak znaczące inscenizacje jak: Sen nocy letniej (1992 r.) Przypowieści (1993r.) oraz Spór Pierre’a de Marivaux (1995 r.)

Wyróżnikiem repertuaru Teatru stały się liczne inscenizacje klasyki polskiej i obcej, od Sofoklesa po Gombrowicza, ze szczególnym uwzględnieniem dzieł patrona ( tu właśnie w roku 2013 miały miejsce najbardziej uroczyste obchody 220-tej rocznicy urodzin ojca komedii polskiej), oraz szeroka oferta programowa, oparta o klasykę gatunku, skierowana do najmłodszego widza. Obok Tomasza Szymańskiego reżyserowali tu m.in. Józef Jasielski, Lech Raczak, Piotr Kruszczyński, Stanisław Brejdygant, Zdzisław Wardejn, Konrad Szachnowski, z teatrem współpracowali tacy scenografowie jak: Władysław Wigura, Barbara i Lucjan Zachmocowie, Elżbieta Iwona Dytrych, Pavel Hubička, Ewa i Piotr Tetlakowie, Jan Kozikowski, Mirek Kaczmarek.

W 2013 r. stanowisko dyrektora Teatru objęła Joanna Nowak, a zastępcą dyrektora został Łukasz Gajdzis. Profil artystyczny oraz repertuarowy sceny zaczął się znacząco zmieniać. Oprócz funkcji edukacyjnej skierowanej do najmłodszej części widowni oraz teatru familijnego, gnieźnieński ośrodek aspiruje dziś do miana teatru współczesnego, żywo reagującego na rzeczywistość i aktywnie rozwijającego swoją funkcję społeczną. Od sezonu artystycznego 2016/2017 funkcję konsultanta artystycznego pełni Maria Spiss, natomiast zastępcą dyrektora został Jarosław Balcar. Od maja 2018 funkcję zastępcy dyrektora objął Roman Biniszkiewicz.

 

Teatr wielokrotnie prezentował swe dokonania również poza Gnieznem. W latach 2004- 2008 współpracował ze Sceną Polską w Holandii, z Teatrem Narodowym w Tuzli, uczestniczył też w Międzynarodowym Festiwalu w Sarajewie. Spektakl „Kartoteka” Tadeusza Różewicza w reż. Piotra Kruszczyńskiego można było zobaczyć w finale IV edycji Festiwalu Sztuki Reżyserskiej „Interpretacje” w Katowicach w 2001 roku, a   „Trans-Atlantyk” Witolda Gombrowicza w reż. Lecha Raczaka wziął udział w VII Międzynarodowym Festiwalu Gombrowiczowskim w Radomiu w r. 2006 oraz rok wcześniej w Międzynarodowym Festiwalu „Malta” w Poznaniu. Na poznańskiej „Malcie” w r. 2012 Teatr zaprezentował również „Nie-Boską Komedię. Rzecz o krzyżu” wg Zygmunta Krasińskiego w reż. Piotra Kruszczyńskiego, a w roku 2014 spektakl ten wziął udział w 39-tych Opolskich Konfrontacjach Teatralnych „Klasyka Polska”.

W tym samym roku na XIV Festiwalu Dramaturgii Współczesnej w Zabrzu Teatr zaprezentował spektakl „Most nad doliną” Jánosa Háy`a, w reżyserii Joanny Grabowieckiej, a debiutująca w nim Magdalena Tabor zdobyła wyróżnienie aktorskie. Na zabrzańskim festiwalu Teatr Fredry gościł jeszcze trzykrotnie, ze spektaklami: „Gniazdo” Marii Wojtyszko w reż. Agnieszki Mielcarek (2016), „Poskromienie złośnicy” na motywach sztuki Williama Shakespeare`a, zrealizowanym pod opieką artystyczną Marii Spiss i Magdy Kupryjanowicz(2018)  oraz w roku 2022, kiedy to „Mrowisko” Jolanty Janiczak w reż. Wiktora Rubina zdobyło laury za najlepszą rolę kobiecą (Karolina Staniec), najlepszy dramat (Jolanta Janiczak)  oraz nagrodę specjalną „Medal Stanisława Bieniasza” (Jolanta Janiczak).

W roku 2015 Teatr wystąpił na VI Koszalińskich Konfrontacjach Młodych „m-teatr” ze spektaklem „Spowiedź masochisty” w inscenizacji brazylijskiej artystki Aline Negra Silva, zdobywając nagrody dla reżyserki oraz dla odtwórcy roli tytułowej Piotra Kaźmierczaka. „Spowiedź masochisty”, zrealizowana w ramach nowego cyklu Międzynarodowych Rezydencji Teatralnych, zaprezentowana została także publiczności brazylijskiej podczas wizyty gnieźnieńskiego Teatru w  São Paulo w lutym roku 2016.

W roku 2015 wzięliśmy udział w XIX Międzynarodowym Festiwalu KORCZAK  w Warszawie a rok później w VI Międzynarodowym Festiwalu Teatralna Karuzela w Łodzi, grając dla młodych widzów spektakl „Alicja. Pod żadnym pozorem nie idź tam” wg tekstu Michała Kmiecika, w reżyserii Justyny Łagowskiej.

W 2017 roku zaprezentowaliśmy na IV Festiwalu Debiutantów-Pierwszy Kontakt w Teatrze im. W. Horzycy w Toruniu spektakl „Piaskownica” Michała Walczaka w reżyserii młodej inscenizatorki z Sankt Petersburga, Jewgienii Boginskiej. Ten sam spektakl – efekt twórczy  rosyjskiej Rezydencji Teatralnej – pokazaliśmy w tym samym roku na XXVII Międzynarodowym Festiwalu Teatralnym Bałtycki Dom w Sankt Petersburgu.

W roku 2018 Teatr wziął udział w IX Biennale Teatrów dla dzieci i młodzieży ASSITEJ w Kaposvárze na Węgrzech. Zaprezentowaliśmy tam spektakl dla tzw. naj… najów, czyli dzieci 2-3 letnich, zatytułowany „Droga”, w reżyserii Beaty Bąblinskiej i Moniki Kabacińskiej oraz przedstawienie  „PRIV” wg tekstu Anki Herbut  – adresowany do młodzieży performatywny eksperyment z pogranicza słuchowiska i teatru tańca, reżyserowany przez Izę Szostak. Ten ostatni spektakl został w roku 2018 zaproszony również na Międzynarodowy Festiwal Teatralny Fest(in) Bulevard w Bukareszcie oraz wziął udział w projekcie SCENA TAŃCA STUDIO w Teatrze Studio im. S. I. Witkiewicza w Warszawie.

W roku  2019 spektakl „Rzeczy, których nie wyrzuciliśmy” w reż. Magdy Szpecht, inspirowany książkami Marcina Wichy: „Rzeczy, których nie wyrzuciłem” oraz „Jak przestałem kochać design” zagraliśmy na VIII edycji Festiwalu Teatru Dokumentalnego i Rezydencji Artystycznej SOPOT NON-FICTION (2019 r.). W roku 2020 na XXVI Międzynarodowym Festiwalu Sztuk Przyjemnych i Nieprzyjemnych w Łodzi zaprezentowaliśmy spektakl „Historia przemocy” Edouarda Louisa, w reżyserii Eweliny Marciniak. Przedstawienie to, w formie streamingu live, mogli też obejrzeć widzowie 40 Warszawskich Spotkań Teatralnych (2020),  a rok później, już na żywo, publiczność 26 Lubelskich Konfrontacji Teatralnych.  Jako zapis on-line „Historia przemocy” pokazana została także w ramach 3D – Theaterfestival Radar Ost Digital  (2020) realizowanego przez Deutsches Theater w Berlinie .

Spektakl „Krótka rozmowa ze Śmiercią” na podstawie „Rozmowy mistrza Polikarpa ze śmiercią” Mikołaja z Mierzyńca oraz „Krótkiej rozprawy między trzema osobami: Panem, Wójtem a Plebanem” Mikołaja Reja, w reżyserii Marcina Libera, zaprezentowany został w roku 2020 w formule on-line na XIII Festiwalu Boska Komedia w Krakowie. Teatr gnieźnieński pokazał wówczas na Boskiej Komedii dwa spektakle – drugim była inscenizacja dramatu Jolanty Janiczak „I tak nikt mi nie uwierzy” zrealizowana przez Wiktora Rubina. A już w realu, podczas 45 Opolskich Konfrontacji Teatralnych KLASYKA ŻYWA (2021) „Krótka rozmowa…” zdobyła nagrodę za reżyserię (Marcin Liber) oraz nagrodę za najlepszą muzykę (zespół Nagrobki). Spektakl został też wyróżniony przez Komisję Artystyczną VI Konkursu na Inscenizację Dawnych Dzieł Literatury Polskiej KLASYKA ŻYWA Nagrodą Specjalną im. S. Hebanowskiego za odkrycie repertuarowe. „Krótka rozmowa ze Śmiercią” odwiedziła również Toruń (Międzynarodowy Festiwal Teatralny KONTAKT 2021), Kielce (3 Kielecki Międzynarodowy Festiwal Teatralny – 2021), Warszawę (Festiwal Polska w IMCE – Niecodzienny Festiwal Teatralny) oraz Lublin (gościnne występy w Starym Teatrze 2022).

W 2021 roku na 41 Warszawskich Spotkaniach Teatralnych w Teatrze Dramatycznym w Warszawie zaprezentowaliśmy spektakl „I tak nikt mi nie uwierzy” Jolanty Janiczak w reżyserii Wiktora Rubina. Przedstawienie to pojawiło się również na 55 Przeglądzie Teatrów Małych Form KONTRAPUNKT 2021 w Szczecinie, pokazane zostało też w roku 2022 w Gdyni podczas 15 Edycji Gdyńskiej Nagrody Dramaturgicznej. Za sztukę „I tak nikt mi nie uwierzy” Jolanta Janiczak  otrzymała tę właśnie nagrodę  rok wcześniej. Natomiast na 27 Konkursie na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej (2022) inscenizacja zdobyła aktorską  nagrodę jury dla Karoliny Staniec i dramaturgiczną nagrodę Komisji Artystycznej dla Jolanty Janiczak. W 2023 roku na  43 Warszawskich Spotkaniach Teatralnych zagraliśmy „Miłą robótkę” w reżyserii Agnieszki Jakimiak.

W roku 2022 podczas 46 Opolskich Konfrontacji Teatralnych zaprezentowaliśmy spektakl „Lalka” Bolesława Prusa w reżyserii Radosława Rychcika.

W tym samym roku na scenie Teatru Nowego w Łodzi miała miejsce premiera spektaklu „Miła robótka”  wg scenariusza Agnieszki Jakimiak i Mateusza Atmana, inspirowanego reportażem Ewy Stusińskiej, w reżyserii Agnieszki Jakimiak.  Spektakl był rezultatem artystycznej koprodukcji Teatru Fredry i Festiwalu Łódź 4 Kultur.

Teatr nie omijał również rodzinnej Wielkopolski: w 2015 roku na scenie Teatru Nowego w Poznaniu przedstawiliśmy „Kto się boi Virginii Woolf?” Edwarda Albee`go, w reż. Marii Spiss, a w Teatrze Wielkim dzieci miały okazję obejrzeć „Pinokia’’ Maliny Prześlugi ,w reż. Roberta Drobniucha.  W roku 2018  spektakl „z czuba albo #byćjakzlatanibrahimović” autorstwa i w reżyserii Tomasza Kaczorowskiego zagraliśmy na XXXVI Międzynarodowym Festiwalu Filmów Młodego Widza Ale Kino! w Poznaniu, a w roku 2019 w ramach IV edycji poznańskiego Festiwalu „Teatr na Wolnym” zaprezentowaliśmy muzyczny „Klub Samotnych Serc PORTOFINO” w reż. Łukasza Czuja.

Teatr regularnie co roku prezentuje też swoje dokonania artystyczne  na deskach Regionalnego Centrum Kultury Fabryka Emocji w Pile. W ostatnim dziesięcioleciu były to spektakle: „Pinokio” Maliny Prześlugi w reżyserii Roberta Drobniucha (2014) „Zjednoczenie dwóch Korei” Joëla Pommerata w reżyserii Łukasza Gajdzisa (2015) „Hotel pod Wesołym Karpiem” autorstwa i  w reż. Josepha Hendla (2016), „Klub samotnych serc PORTOFINO” w reżyserii Łukasza Czuja (2017) „Solaris” Stanisława Lema w reż. Elżbiety Depty (2018 r.), „Ferdydurke” Witolda Gombrowicza w reż. Piotra Ratajczaka (2019 r.), „Królowa. Freddie- jestem legendą” Marii Spiss w reżyserii Piotra Siekluckiego (2020 r.), „Krótka rozmowa ze Śmiercią” w reż. Marcina Libera (2021 r.) oraz „Rewizor” Nikołaja Gogola w reż. Justyny Łagowskiej (2022 r.), „Sędziowie” Stanisława Wyspiańskiego w reżyserii Anny Augustynowicz (2023).

Teatr Fredry brał udział w organizowanym przez Instytut Teatralny im. Z. Raszewskiego i MKiDN projekcie Teatr Polska, którego celem jest dotarcie do środowisk pozbawionych kontaktu z twórczością teatralną oraz zaktywizowanie teatrów do działalności wykraczającej poza własny ośrodek. W roku 2015 był to spektakl „Niech nigdy w tym dniu słońce nie świeci” Artura Pałygi  w reżyserii Rafała Urbackiego, w roku 2017 „Gniazdo” Marii Wojtyszko w reżyserii Agnieszki Mielcarek, a w roku 2020 pokazaliśmy w terenie spektakl „Krótka rozmowa ze Śmiercią” na podstawie „Rozmowy mistrza Polikarpa ze śmiercią” Mikołaja z Mierzyńca oraz „Krótkiej rozprawy między trzema osobami: Panem, Wójtem a Plebanem” Mikołaja Reja w reżyserii Marcina Libera, w roku 2023 był to spektakl 'Sędziowie” Stanisława Wyspiańskiego w reżyserii Anny Augustynowicz.

W roku 2023 zaprezentowaliśmy się na 27. Międzynarodowym Festiwalu Teatralnym Kontakt 2023 w Toruniu  ze spektaklem „Miła robótka” w reżyserii Agnieszki Jakimiak. W tym samym roku zagraliśmy spektakl „Lalka” w reżyserii Radosława Rychcika na VII edycji Festiwalu Scenografii i Kostiumów „Scena w Budowie” w Centrum Spotkania Kultur w Lublinie. We wrześniu 2023 r. zagramy spektakl „W małym dworku” Stanisława Ignacego Ignacego Witkiewicza w reżyserii Jana Marka Kamińskiego na Festiwalu 14 Koszalińskie Konfrontacje Młodych M-TEATR .

Jury 14. Koszalińskich Konfrontacji Młodych „m-teatr” 2023 w składzie Alina Moś, Marek Kołowski i Artur Daniel Liskowacki docenili i zwrócili szczególną uwagę na scenografię Eweliny Węgiel w przedstawieniu „W małym dworku” Stanisława Ignacego Witkiewicza w reżyserii Jana Marka Kamińskiego oraz wyróżnili rolę Widma Matki w interpretacji Joanny Żurawskiej.

Na XXII Ogólnopolskim Festiwalu Dramaturgii Współczesnej „Rzeczywistość przedstawiona” Zabrze 2023 zagraliśmy spektakl „Miła robótka” Ewy Stusińskiej w reżyserii Agnieszki Jakimiak.